Pierwsze kroki na polskiej ziemi, po powrocie do Polski, Hieronim Dekutowski stawiał pod Łosinnem, na łąkach zwanych Płocha. Nocą z 16 na 17 września 1943 r. na placówkę „Garnek” zrzucono trzech cichociemnych, 6 zasobników i jedną paczkę. Operacja oznaczona jako ?NEON 1?. Miejsce zrzutu o kryptonimie „Garnek”103 ? polana po zachodniej stronie Łosinna.
Samolotem Halifax BB-378 „D” z siedmioosobową polską załogą dowodził por. nawigator Władysław Krywda ze 138 Dywizjonu RAF.
Cichociemnymi była XXXI ekipa skoczków:
– d-ca kpt. dypl. Bronisław Rachwał „Glin” ? przydzielony do Oddziału III KG AK, do Działu Broni Pancernych (w Powstaniu Warszawskim ? oficer operacyjny w sztabie Obwodu Śródmieście, zginął 2 września 1944 r. na rogu Jasnej i Kredytowej zasypany w piwnicy od pocisku artyleryjskiego);
– ppor. Hieronim Dekutowski „Zapora” ? szef Kedywu AK w Inspektoracie Lublin ? Puławy (bohater obu okupacji, najbardziej znany i poszukiwany przez szwadrony NKWD i UB żołnierz Lubelszczyzny, wybitny dowódca, znakomicie wyszkolony w posługiwaniu się bronią ręczną i maszynową, jego cechy to: odwaga, szybkość podejmowania decyzji ale i ostrożność, duże poczucie odpowiedzialności za ludzi, bardzo wymagający ale i troszczący się o żołnierzy, nazywany przez nich ?Starym?, choć nie miał trzydziestki ? uwielbiali go i ufali mu, jego ponad 200-osobowe oddziały przeprowadziły ponad 80 akcji bojowych, dywersyjnych i odwetowych przeciwko NKWD, UB, KBW i MO, przy próbie przekroczenia granicy w Nysie, po zdradzie m.in. ?Opala?, tj. Stanisława Wnuka, został aresztowany 16 września 1947 roku i po okrutnym wielomiesięcznym śledztwie skazany na 7 ? krotną karę śmierci wraz z 6 podkomendnymi, zamordowany 7 marca 1949 roku);
– ppor. Kazimierz Smolak „Nurek” ? kurier Delegatury Rządu na kraj. Żołnierz Kedywu (15 czerwca 1944 r. w Kielcach, Kedyw dokonał udanego zamachu na niemieckiego konfidenta Franza Wittka, Smolak zginął tego dnia w walce z Niemcami).
Zrzut odbierała Placówka XIV „Pniewo”, z dowódcą ppor. Janem Widlickim „Orskim”.
Opis zrzutu (adiutanta komendanta XIV Plac. – Zygmunta Godlesia „Dębskiego”) znajduje się w „III tomie Zeszytów Wyszkowskich”.
Nie był to pierwszy zrzut w rejonie Łosinna. Na polanach Łosinna miały miejsce trzy zrzuty lotnicze z Anglii. Ten z ?Zaporą? był trzecim.
I zrzut miał miejsce nocą z 3 na 4 marca 1942 r. (operacja ?COLLAR?). Miejsce zrzutu: Placówka o kryptonimie „Pole” (polana należąca do wsi Łosinno, 5-6 km płn-zach. od stacji Wyszków). Samolot Halifax L-9618 „W”. Załoga samolotu polska, ze 138 Dywizjonu RAF, pod dowództwem nawigatora por./kpt. Mariusza Wodzickiego. Wśród 9-osobowej załogi samolotu, leciało dwóch przyszłych cichociemnych. Kpt. Wodzicki zginął kilka miesięcy później w Norwegii, wraz z załogą i trzema cichociemnymi, w jednym z kolejnych lotów do Polski.
Na placówkę „Pole” zrzucono 6 wszechstronnie przeszkolonych oficerów: IV ekipa skoczków: – d-ca kpt. Bohdan Piątkowski „Mak”, – kpt. Zygmunt Milewicz „Róg”, – por. Franciszek Pukacki „Gzyms”, – por. Jan Rogowski „Czarka”, – por. Stanisław Jankowski „Burek”, – por. Jan Kochański „Jarma”. Zrzut odbierała Placówka XIII Somianka, z dowódcą ppor. Stanisławem Urbaniakiem „Trzaską” ? kierownikiem szkoły w Łosinnie.
II zrzut odbył się 8/9 marca 1943 r. (operacja ?ASTER?). Miejsce zrzutu: tym razem polana wsi Łosinno o kryptonimie „Kruk”, na terenie Placówki XIV ? Pniewo (6 km płn-zach. od Wyszkowa). Samolot Halifax HR-666 „E”. Załoga samolotu (7 osób) polska, pod dowództwem nawigatora Mieczysława Kuźmickiego, również ze 138 Dywizjonu RAF.
Tym razem był to „zrzut materiałowy”. Zrzucono 6 zasobników i 4 paczki, z bronią i sprzętem wojskowym. Przyjęciem zrzutu dowodzili: oficer zrzutowy Obwodu por. Edward Jakubiak „Żyłka” i oficer do spraw zrzutów Placówki XIV ppor. Roman Jacniacki „Zawieja”. Zrzut przyjmowała drużyna zrzutowa Placówki XIV z dowódcą wachmistrzem Janem Brzezińskim „Wierzbą”. Odbiór zrzutu przebiegł sprawnie. W angielskich dokumentach jest meldunek dowódcy samolotu ? nawigatora Koźmickiego: „Start 8 marca godz. 18.40. Lot trwał 12.30 godz. Zadanie wykonano”.
***
Dziś tradycje Cichociemnych kultywuje elitarna Jednostka Wojskowa GROM. Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej przejęło tradycje Komendy Głównej Armii Krajowej. Natomiast imię mjr Hieronima Dekutowskiego ps. ?Zapora? nosi 2. Lubelska Brygada Obrony Terytorialnej.
W tym roku, w sobotę 14 września, widowisko historyczne ?Zrzut cichociemnych ZAPORA? zostało zaprezentowane po raz trzeci. Co roku wzbogacamy zarówno scenografię jak i scenariusz widowiska. Zrzut cichociemnych ZAPORA był główną częścią pikniku militarno ? patriotycznego.
W wygrodzonej części dla widzów powstało miasteczko namiotowe: zadaszona scena z telebimem, namiot Jednostki Wojskowej GROM z prezentacją nowoczesnego sprzętu i uzbrojenia, namioty i sprzęt 5. Mazowieckiej Brygady Obrony Terytorialnej i 2. Lubelskiej Brygady OT im. mjr. Hieronima Dekutowskiego ?Zapory?, namiot AMW TBS ?KWATERA? z różnymi atrakcjami dla młodzieży. Namiot Starostwa Wyszkowskiego z konkursami dla dzieci – przygotowanymi przez nauczycielki ze SP nr 5 w Wyszkowie ? Lucynę Wilczyńską i Krystynę Szczukę ? Wiśniewską. Oczywiście z pięknymi a także słodkimi nagrodami dla najmłodszych. Prezentowane było modelarstwo, grupy rekonstrukcyjne, grupy motocyklowe. Namioty z militariami i różnymi atrakcjami dla dzieci.
Piknik militarno ? patriotyczny rozpoczął się prezentacją sprzętu, pojazdów wojskowych i motocykli, uzbrojenia. W namiocie przy scenie rozpoczęły się konkursy dla dzieci z atrakcyjnymi nagrodami. Słodkie nagrody otrzymali wszyscy uczestnicy.
Przed strefą widzów powstały zabudowania gospodarcze z chatą, opłotkami, tradycyjną studnią z żurawiem, przydrożną kapliczką a także domem zamożniejszego gospodarza.
W tej scenerii rozpoczęło się wesele kurpiowskie 1939 roku. Znakomity spektakl wesela w wykonaniu ?Teatru Makata? Artura Lisa, to tradycyjne obrzędy, muzyka i pieśni kurpiowskie pokazane z humorem, trochę w krzywym zwierciadle. Aktorów z ?Makaty? wsparł Kurpiowski Zespół Pieśni i Tańca ?Puszcza Biała?, działający przy Szkole Podstawowej im. Żołnierzy Armii Krajowej w Pniewie. Pod koniec, weselny nastrój został zburzony nagłym wtargnięciem niemieckiego transportera opancerzonego. Wesele było wcześniej prezentowane na wielu prestiżowych festiwalach w kraju i za granicą, jednak bez zmienionego przez nas zakończenia (wtargnięcia Niemców).
Część oficjalną rozpoczęto odśpiewaniem hymnu państwowego.
Następnie Mirosław Widlicki przywitał gości przybyłych na uroczystość, którymi byli:
– Marek Zagórski – Minister Cyfryzacji,
– ks. kan. Tadeusz Suchta ? proboszcz parafii Wola Mystkowska,
– Anna Kaszuba – kierownik delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach,
– Jerzy Żukowski ? Starosta Powiatu Wyszkowskiego,
– Robert Gołaszewski ? burmistrz Łochowa,
– Radosław Skrzetuski ? Szef Gabinetu Politycznego Ministra Cyfryzacji,
– Waldemar Sobczak ? przewodniczący Rady Powiatu Wyszkowskiego,
– Teresa Czajkowska ? członek Zarządu Powiatu Wyszkowskiego,
– Jerzy Abramczyk ? przedsiębiorca Tartak Abramczyk, nasz sponsor,
– przedstawiciele Instytutu Historycznego nn im. Andrzeja Ostoja Owsianego: prezes Andrzej Chyłek i sekretarz Zarządu Michał Janiszewski,
– inspektor policji Sławomir Ciskowski,
– ppłk Krzysztof Futyma ? komendant WKU w Ciechanowie,
– mjr Marcin Dominiak ? Szef Wydziału Rekrutacji WKU Ciechanów,
– Artur Lis ? dyrektor Domu Kultury w Łochowie,
– leśnicy z Nadleśnictwa Wyszków,
– dyrektorzy szkół: Adam Mickiewicz, Zbigniew Szczerba, Krzysztof Gierek,
– radni powiatowi i miejscy,
– Piotr Kosowicz ? przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej ŚZZAK,
– Teresa Piwnik ? wiceprezes Okręgu Kielce ŚZŻAK,
– członkowie Zarządu Okręgu Warszawa-Wschód ŚZŻAK,
– Władysława Deluga ? przewodnicząca Koła Wyszków ŚZŻAK,
– Grzegorz Narzymski ? przewodniczący Koła Łochów ŚZŻAK,
– Władysław Kolatorski ? prezes Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej
– bardzo liczna grupa młodzieży.
Ksiądz kanonik Tadeusz Suchta odmówił modlitwę w intencji poległych, zamordowanych oraz zmarłych cichociemnych ? spadochroniarzy AK.
Następnie delegacje złożyły kwiaty pod pomnikiem:
– Minister Cyfryzacji ? Marek Zagórski z szefem swojego Gabinetu Politycznego,
– w imieniu organizatorów ? Mirosław Widlicki, Prezes IHOO Andrzej Chyłek oraz Krzysztof Lancman,
– delegacja PIS Wyszków,
– delegacja wsi Łosinno,
– liczne grono osób prywatnych.
W tym czasie na telebimie wyświetlane były archiwalia lotnicze z okresu II Wojny Światowej oraz fragmenty filmu ?ZAPORA?.
Po powrocie delegacji od pomnika rozpoczęła się rekonstrukcja kilku scen z życia pod okupacją niemiecką oraz przygotowań do odbioru zrzutu powietrznego i sam zrzut. Akcji towarzyszył doskonale wkomponowany w muzykę, efekty dźwiękowe i obserwowany obraz, głos narratora ? inspektora policji Sławomira Ciskowskiego. Nie dominował nad obrazem, ale profesjonalnie ?opowiadał? kolejne sceny. W cichociemnych wcielili się byli i aktualni żołnierze GROM. Skoki wykonali tak jak 76 lat temu z niskiej wysokości ok. 200 m. Skakali na historycznych już (okrągłe czasze) spadochronach i w oryginalnych kombinezonach cichociemnych. Samolot przystosowany do skoków z tak niskiego pułapu to AN-2. Była to najbardziej widowiskowa część rekonstrukcji ? wszystko działo się niemal nad głowami widzów. Po odbiorze zrzutu nastąpiła prezentacja cichociemnych i defilada rekonstruktorów.
Kończył widowisko koncert przodującej w tej kategorii muzyki ?Kapeli z Targówka?.
Niecierpliwi i zgłodniali widzowie udali się na gorącą grochówkę i na regionalny poczęstunek.
Pogoda sprawiła zarówno organizatorom jak i widzom bardzo miłą niespodziankę. Było słonecznie i ciepło, ale bez upałów i co najważniejsze bez deszczu.
Frekwencja dopisała ? ok. 1 000 widzów. Bardzo miłym zaskoczeniem dla organizatorów pikniku, był bardzo liczny udział całych rodzin i duża liczba dzieci, także w grupach zorganizowanych.
***
Honorowy Patronat nad widowiskiem objął Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak i Wojewoda Mazowiecki Zdzisław Sipiera.
Sponsorami uroczystości byli:
* Ministerstwo Obrony Narodowej,
* Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,
* JW. GROM,
* WOT,
* Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Wyszków,
* PGE Dystrybucja SA,
* ?ARAN? Artur Niziński,
* Zakład Mięsny ?SOMIANKA?,
* Tartak ABRAMCZYK,
* AMW ?KWATERA?,
* Powiat Wołomiński,
* Powiat Wyszkowski,
* Gmina Wyszków.
Organizatorami byli: Instytut Historyczny Nurtu Niepodległościowego im. Andrzeja Ostoja Owsianego, Środowisko Armii Krajowej Obwodu ?Rajski Ptak?, SRH 79 PP, Teatr Makata, Szkoła Podstawowa im. Żołnierzy Armii Krajowej w Pniewie, Międzyszkolny Klub Historyczny im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej.
Odpowiedzialni za poszczególne zadania:
* mjr Marcin Dominiak (WKU Ciechanów) ? reżyser rekonstrukcji historycznej,
* Artur Lis (dyrektor Domu Kultury w Łochowie) ? reżyser koncepcji widowiska,
* Mirosław Widlicki (Środowisko AK Obw.?Rajski Ptak?) ? koordynator, gromadzenie funduszy od sponsorów,
* Michał Janiszewski (IHOO) ? ekspresowe rozliczenia finansowe widowiska,
* prezes Andrzej Chyłek (IHOO) ? niezmordowane podpisywanie i stemplowanie stosów papierów.
Mirosław Widlicki
(syn ppor. Jana Widlickiego ? d-cy placówki odbierającej zrzut ?Zapory?,
oraz Genowefy Widlickiej ? komendantki WSK, która odpowiadała za nakarmienie skoczków, selekcję ubrań cywilnych, zakup biletów i wyekspediowanie do Warszawy)