23 czerwca 2023 roku pożegnaliśmy śp. Dr Bohdana Jerzego Urbankowskiego, jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy, wielkiego patriotę, działacza opozycji niepodległościowej i piłsudczyka.

Uroczystości pogrzebowe z udziałem Wojskowej Asysty Honorowej i licznych pocztów sztandarowych rozpoczęły się Eucharystią sprawowaną w kościele podwyższenia św. Ignacego Loyoli w Warszawie, gdzie Zmarłego żegnała najbliższa rodzina, przyjaciele, przedstawiciele administracji rządowej, ludzie kultury i sztuki, działacze opozycji antykomunistycznej oraz czytelnicy i wielbiciele Jego twórczości.

Wiersz Rainer Maria Rilkego (na prośbę rodziny) przeczytał Prezes Zarządu Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego Andrzej Chyłek.

***

Każdemu daj śmierć jego własną, Panie.
Daj umieranie, co wynika z życia,
gdzie miał swą miłość, cel i biedowanie.

Myśmy łupina tylko i listowie.
A wielka śmierć, którą ma każdy w sobie,
to jest ów owoc, o który zabiega

wszelki byt. Rosną dziewczęta dla niego
i wybuchają niby drzewo z lutni,
chłopcy chcą zmężnieć w tęsknocie okrutnej;
kobiety stają się powiernicami
wyrostków, co swych trwóg nie dzielą z nikim.
Dla niego trwa to, co jest tu ujrzane,
jak wieczne, mimo, że jest tylko cieniem –
i każdy, kto był twórcą, budownikiem,
światem dlań stawał się, ciepłym tchnieniem
owiewał, tajał, marzł. Światło skupione
w sercach i myśli biało rozżarzone
weszły w owego owocu okrągłość.-
Lecz twe anioły stadem ptaków ciągnąc
ujrzały: wszystkie owoce zielone.

– Był jednym z ostatnich polskich bohaterów, który rozumiał i potrafił opisać polską duszę, w której trwało marzenie o wolności i niepodległości.

Był wychowawcą i przewodnikiem dla wszystkich, którzy określają się spadkobiercami obozu niepodległościowego. Uczył nas jak dbać o „Polskie Gniazdo”. Jak stosować w praktyce filozofię czynu. Jak budować Rzeczypospolitą w duchu wartości, które były udziałem bohaterów Jego książek. Jak budować Polskę marzeń Mickiewicza, Słowackiego, Piłsudskiego, Herberta i Wojtyły. Był jednym z ostatnich polskich romantyków, który doskonale rozumiał i potrafił opisać Polską Duszę. Duszę, w której na pierwszym miejscu wybija się pragnienie wolności, niepodległości i służby dla wspólnoty – mówił żegnając Mistrza szef UdSKiOR minister Jan Józef Kasprzyk.

List od prezydenta RP Andrzeja Dudy odczytała doradca prezydenta dr Barbara Fedyszak – Radziejowska.

– Oddaję hołd wielkiemu wspaniałemu człowiekowi i żarliwemu patriocie, który całe swoje życie poświęcił fundamentalnym wartościom. Wszyscy zapamiętamy Go jako konsekwentnego głosiciela idei i twórcę Nowego Romantyzmu –  napisał Andrzej Duda.

Z kolei minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński w liście odczytanym przez sekretarza stanu w ministerstwie Jarosława Sellina przypomniał, że Bohdan Urbankowski był kustoszem pamięci – wiedział, że tylko społeczeństwo znające swoje korzenie i kulturę może skutecznie uporać się z problemami i budować przyszłość.

Śp. Doktor Bohdan Urbankowski został na podstawie postanowienia Prezydenta RP Andrzej Duda pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,  który w imieniu prezydenta wręczyła córce Zmarłego dr Fedyszak Radziejowska.
Po Liturgii uczestnicy uroczystości pogrzebowych współorganizowanych przez UdSKiOR udali się na Cmentarz Północny, by tam towarzyszyć nieodżałowanemu Mistrzowi pióra w Jego ostatniej drodze.

Cześć Jego Pamięci!

                                         Stał w prawdzie i zawsze pisał prawdę
Był człowiekiem wielkiej wiary, uczciwości, niewiarygodnej bystrości umysłu a jednocześnie – niezwykłej pogody ducha. Stał w prawdzie i zawsze pisał prawdę. Był otwarty i bezkompromisowy.

„Znaliśmy się i przyjaźniliśmy się od prawie 40 lat, od połowy lat 80. Pracowaliśmy razem w konspiracji. W podziemiu drukowałem jego dwie lub trzy książki. Dziś ciężko mi o tym mówić. Był człowiekiem wielkiej wiary, uczciwości, wprost niewiarygodnej bystrości umysłu a jednocześnie – niezwykłej pogody ducha. Trudno znaleźć drugą tak przyjazną i uczynną osobę, jak Boguś. Był nie tylko pisarzem, ale także filozofem i to wszystko razem dawało mu przyjazny dystans do świata, do życia i tego, co się działo wokół niego” – powiedział PAP opozycjonista z okresu PRL i przyjaciel zmarłego pisarza Bohdana Urbankowskiego, Michał Janiszewski.
„W wielu zdarzeniach, w których brał udział doszukiwał się głębszego sensu. Jego wiara w Boga była czysta, pozbawiona pustych gestów na pokaz, silna, taka wprost metafizyczna” – tłumaczył.
„Był odważny. Działalność konspiracyjną rozpoczął jeszcze w latach 70., gdy tylko nieliczni wierzyli, że komunizm może kiedykolwiek upaść. Bezpieka inwigilowała go i otoczyła gęstą siecią agentów. Od lat 70. do 1989 donosiło na niego 37 tajnych współpracowników SB! To świadczy o tym, jak ważną był osobą. Ta liczba agentury jest bardzo znacząca. Tylu się doliczył w aktach IPN” – wskazał Janiszewski. Podkreślił, że pisarz wybaczył donosicielom.

„Wyrządził mi krzywdę, ale co mam zrobić, przecież to człowiek. To był cały Boguś” – mówił.
Jednym z jego najważniejszych dzieł literackich była „Czerwona msza czyli uśmiech Stalina” – publikacja niezbędna dla wszystkich, którzy chcą poznać postawy polskiej inteligencji i środowisk twórczych wobec komunizmu w PRL.
„Wielu znienawidziło go za tę książkę, a przecież napisał tylko prawdę o środowisku, które w znacznej mierze zaakceptowało komunizm, budowało ten system i wspierało za liczne profity. Ta głęboka i ogromna nienawiść części tzw. elit towarzyszyła mu praktycznie aż do śmierci. Tępili go, gdzie tylko mogli. Pisał szczerze, bo był otwartym i bezkompromisowym człowiekiem. Stał w prawdzie i zawsze pisał prawdę” – wyjaśnił.
Ojciec Urbankowskiego zginął w niemieckim obozie. „Idąc jego śladami zwiedził obozy zagłady i napisał m.in. „Głosy”. Uważał, że śmierć milionów ofiar totalitarnych obozów nie poszła na marne, a ich cierpienie i śmierć nie były bez sensu” – ocenił.
Bohdan Urbankowski przeżył 80 lat. Pozostawił po sobie 50 książek – dramatów, esejów i zbiorów poezji, prac filozoficznych, sztuk teatralnych i radiowych, wierszy oraz monografie m.in. Zbigniewa Herberta, Adama Mickiewicza, Józefa Piłsudskiego oraz Karola Wojtyły.
„Był wielbicielem twórczości romantycznych wieszczy, lecz szczególną atencją i uwielbieniem darzył Adama Mickiewicza. Nasz Instytut wydał „Źródła” czyli historię polskiej filozofii. Książka liczy ponad trzy tysiące stron. Pisał je przez pięćdziesiąt lat” – podkreślił.

…………………………………………………………………………………..
Bohdan Jerzy Urbankowski urodził się 19 maja 1943 r. w Warszawie. Rodzice byli zaprzysiężonymi żołnierzami AK i brali udział w Powstaniu Warszawskim. Po powstaniu wraz z rodzicami dostał się do niemieckiej niewoli i przez Pruszków trafił z matką na Śląsk. Ojciec został zamordowany przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Leitmeritz.
Urbankowski ukończył studia polonistyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. Był twórcą i teoretykiem Konfederacji Nowego Romantyzmu – ruchu literackiego i jednocześnie politycznego, który głosząc idee ocalania narodu przez kulturę, nawiązywał do literatury romantycznej, okupacyjnej i emigracyjnej. Rozwinięciem jego manifestu było kilkanaście dramatów historycznych i książki filozoficzne.
Od studiów do końca PRL był inwigilowany przez SB i z przyczyn politycznych wielokrotnie usuwany z pracy – z uczelni, z telewizji, radia i kilku redakcji. W latach 80., działając w Teatrze Płockim, zorganizował tam pierwszą i jedyną scenę teatralną „Solidarności” w Polsce – Scenę ’81. Spektakle Urbankowskiego były blokowane bądź zdejmowane ze sceny.
W stanie wojennym współorganizował i współredagował wydawnictwa podziemne, pisywał m.in. w „Słowie Podziemnym”, w łódzkim „Przedświcie”, w „Poglądzie”, warszawskim „Tu Teraz”, a przede wszystkim w wydawnictwach KPN i „Solidarności”.
W 1992 roku w rządzie premiera Olszewskiego, Urbankowski był doradcą ds. kultury, oświaty i wychowania przy MON. Był stypendystą Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku i Fundacji Dembińskiego w Paryżu. W 2016 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, rok później – srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2022 r. otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej a IPN uhonorował go tytułem Kustosz Pamięci Narodowej”. Bohdan Urbankowski zmarł 15 czerwca.

Za (PAP) autor: Maciej Replewicz

BOHDAN URBANKOWSKI – pisarz, poeta, dramaturg, prozaik i filozof.

Ukończył studia polonistyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim; poświęcona Dostojewskiemu praca doktorska doczekała się dwóch wydań (Dostojewski – dramat humanizmów – 1978, 1994). Był twórcą i teoretykiem Nowego Romantyzmu – ruchu literackiego i politycznego jednocześnie. Głosząc hasło ocalania narodu przez kulturę ruch ten nawiązywał do literatury romantycznej, okupacyjnej i emigracyjnej, wydał wiele legalnych i nielegalnych publikacji, zorganizował dziesiątki jawnych i tajnych imprez (zasada „gry na dwóch fortepianach”) na terenie Warszawy i całego kraju, działał wewnątrz kultury studenckiej i w ZNP. Rozwinięciem „noworomantycznego” manifestu było kilkanaście dramatów historycznych, książki filozoficzne, a także monografie najwybitniejszych Polaków: Mickiewicza, Piłsudskiego, Jana Pawła II i Zb. Herberta. Niektóre utwory Urbankowskiego (np. poemat „Przedwiośnie” – o Marcu ‘68) były latami poszukiwane przez bezpiekę. Wydany początkowo w podziemiu wybór tekstów  Piłsudskiego ukazał się w 1989 roku legalnie p.t. „Józef Piłsudski. Myśli, mowy, rozkazy” i osiągnął rekordowy nakład 170 tysięcy egzemplarzy (!).

Od studiów do końca PRL inwigilowany przez SB (m.in. jako figurant „Romantyk”), przesłuchiwany i z przyczyn politycznych wielokrotnie usuwany z pracy – z dwóch uczelni, z telewizji, z radia i z kilku redakcji –  z „Orientacji”, „Człowieka i Światopoglądu”, „Poezji”, „Wiary i Odpowiedzialności” i „Studiów Filozoficznych” (z tej ostatniej redakcji za „notoryczne propagowanie tzw. filozofii narodowej kosztem marksizmu – leninizmu”). Działając w Płocku zorganizował tam pierwszą i jedyną scenę „Solidarności” w Polsce – Scenę ’81. Sztuki Urbankowskiego były blokowane, bądź zdejmowane ze sceny – np. „Białe ogrody” w krakowskim Teatrze Starym, sztuka o gen. „Grocie” w Wałbrzychu, Poświęcony Piłsudskiemu „Czarny pierścień” w Płocku czy sztuka o Mochnackim (zdjęta z prób Teatru Kieleckiego, przywrócona na fali „odwilży” w roku 1981); podobnie prześladowane były książki. Po rozbiciu przez władze Konfederacji Nowego Romantyzmu związany z niepodległościowym nurtem opozycji, współredaktor pism i wydawnictw podziemnych (gł. KPN, i Zw. Piłsudczyków). Po wprowadzeniu stanu wojennego – jako działacz „Solidarności” – usunięty z Polskiego Radia, nie mogąc się zatrudnić w Warszawie – rozpoczął wieloletnią pracę w Teatrze Płockim, jako konsultant – kierownik literacki. W stanie wojennym współorganizował i współredagował wydawnictwa podziemne, pisywał m. in. w „Słowie Podziemnym”, w łódzkim „Przedświcie”, w berlińskim „ Poglądzie”, warszawskim „tu teraz” (pismo „Solidarności” nauczycieli) a przede wszystkim w wydawnictwach KPN i „Solidarności”. Współredagował kilka książek i wydał kilka własnych pozycji – m.in. dwie książki poświęcone Piłsudskiemu i fragmenty „Czerwonej mszy”. Jako prezes ZLP zorganizował dwa Sejmiki w Obronie Kultury Narodowej, kilkadziesiąt sesji naukowych i literackich poświęconych literaturze walk o niepodległość (powstania XIX – XX w., wojna 1920, SiN, Powstanie Antysowieckie); organizował także wyjazdy polskich literatów na Wileńszczyznę i (mimo trudności) wymianę kulturalną z Zaolziem; w ramach pomocy przewoził lub przesyłał na Wileńszczyznę i Zaolzie setki książek. W 1992, w rządzie premiera Olszewskiego był krótko doradcą ds. kultury, oświaty i wychowania przy MON.

Stypendysta Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku i Fundacji Dembińskiego w Paryżu, dwukrotny delegat na zjazdy Ligi Antykomunistycznej (obok Rafała Gan – Ganowicza) w Paryżu i N. Jorku (1989, 1990); w roku 2000 kandydat środowisk niepodległościowych na stanowisko prezesa IPN. W 2003 otrzymał Nagrodę Sejmiku Mazowieckiego za „Dramaty Płockie” i wybór wierszy „Gra z czasem”, w 2005 – Nagrodę Norwida.  Kawaler orderu POLONIA MATER NOSTRA EST (11 XI 2002), medalu „Solidarności” Zasłużony w walce o niepodległość i prawa człowieka 13 XII 1981 – 4 VI 1989 (wręczony 13 XII 2001), Medalu Piłsudskiego (11 XI 1995), oraz odznaki Zasłużonego Działacza Kultury – Za pracę w podziemnym ruchu wydawniczym 1982 – 89 (2001). Otrzymał Złoty Laur SDP za rok 2013. Za działalność na terenie Mazowsza otrzymał medal Zasłużony dla miasta Ciechanowa oraz Nagrodę Prezydenta Płocka W czerwcu 2018 roku otrzymał nagrodę za książkę „Źródła” przyznaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Za działalność w opozycji w PRL odznaczony w 2014 roku Krzyżem Wolności i Solidarności a 2017 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

O twórczości:

Bohdan Urbankowski jest czterokrotnym laureatem konkursu na dramat współczesny za: Teatr Kaliguli  (1973), Białe ogrody (1974) Jest pan wolny Herr Graf (1975),Trwa jeszcze bal (1986), oraz Nagrody Młodych za sztukę Mochnacki. Sny o ojczyźnie (1981). Dramaty zostały wydane w dwóch książkach: Dramaty Płockie (2005) i Sny o ojczyźnie. (2013). W pierwszym zbiorze znalazły się także realizowane w konwencji światło i dźwięk” wielkie widowiska plenerowe Urbankowskiego: Ostatni sejm wolnej Polski  (1831), Masław, O zbrodni i pokucie króla Bolesława, Obrona Płocka 1920 (wystawiana także pt.  Ballada o dzieciach z Płocka, Płonące cyfry 1863, Głos dzwonu, 3 Maja,  Millenium, wspólnie  z Markiem Mokrowieckim). W drugim zbiorze znalazły się dramaty z czasów Konfederacji Barskiej, ostatnich lat rządów króla Stanisława, Powstania Listopadowego a także pierwszy w dziejach powojennej literatury dramat Żelazne kwiaty, którego bohaterem był Piłsudski.

Urbankowski ma też w dorobku scenariusze filmowe i telewizyjne (Nagroda im. Bohaterów Warszawy za O coś więcej niż przetrwanie i za dramat Powstańcy, poświęcony gen „Grotowi” i żołnierzom Powstania Warszawskiego – 1981). Wydał też osiem zbiorów wierszy, z których kilka otrzymało nagrody: (W cieniu 1973 – za najlepszy debiut, Głosy – jako najlepszy tom roku (1973), Nagrodę im. Słowackiego (12 XII1992, za Erotyk dla następcy, Galerię rzeźb pośmiertnych, III wyd. Głosów), Nagrodę i tytuł Księcia Poetów (1993 za IV wyd. „Głosów” oraz wybór wierszy i dramatów „Chłopiec, który odchodzi”), austriacką Premię Georga Trakla za rok 1992 (za „Głosy”, wręczona 17 III 1993) i Broniewskiego – za tom Podróże (2010).  W roku 1998. Za Listy o tolerancji zamieszczane w „Ziarnach” i za książkę o kulturze stalinizmu (Czerwona msza) – otrzymał Laur Posła Prawdy.

Urbankowski jest także autorem rozpraw filozoficznych, m.in. dwóch syntez polskiej filozofii narodowej: Myśl romantyczna, Absurd – ironia – czyn (1981), książki o polskich nieortodoksyjnych socjalistach Kierunki poszukiwań (1981/83), oraz książki o światopoglądzie Piłsudskiego Filozofia czynu.

Urbankowski ma w swym dorobku także monografie najwybitniejszych Polaków:  Adam Mickiewicz. Tajemnice wiary, miłości i śmierci”  (2002,  nominowana do Nagrody Norwida w 2003 r.), Karola Wojtyły (2002), Zbigniewa Herberta (2004) oraz monografię o Piłsudskim, wydaną najpierw w drugim, potem w normalnym obiegu  pt. Józef Piłsudski – marzyciel i strateg  (Nagroda tygodnika „Nasza Polska” 2001). Książka Trzema drogami nadziei poświęcona życiu, twórczości literackiej i filozofii Karola Wojtyły, przetłumaczona na słowacki została wręczona papieżowi w  wersji polskiej i słowackiej (Svätec) przez przew. parlamentu Pavla Hrušovského podczas pobytu Ojca Świętego na Słowacji – latem 2003. Dwukrotny laureat Nagrody im. Hulewicza – za autorską antologię poezji słowackiej Bóg dał mi słowo (2002) oraz za dwujęzyczny tom wierszy Ostrów Pieszczany (2004).

Pierwsza i jak dotąd jedyna w skali światowej, ponad 700 – stronicowa monografia Zbigniewa Herberta Poeta, czyli człowiek zwielokrotniony  otrzymała Nagrodę im. Norwida i Nagrodę Światowego Dnia Poezji.

W 2013 roku Urbankowski wydał dwie poważne, liczące się w literaturze polskiej pozycje:

500 – stronicową powieść Ścieżka nad drogami. Fraktale,

oraz blisko 700 – stronicowy Pierścień Gygesa. Szkice z tajnej historii Polaków.

Pierwsza z książek ukazuje jak dzieje rodziny bohatera Fraktali splatały się z tzw. Wielką Historią; jest jedyną polską powieścią, której tło stanowią wydarzenia od 1920 roku poprzez wojnę 1939, Powstanie Warszawskie, Poznań 1956 i masakrę na Wybrzeżu aż po  działalność „Solidarności”. Finał stanowi opis opuszczenia Polski przez wojska sowieckie – rzeczywisty moment odzyskania niepodległości. .

Pierścień Gygesa stanowi dopełnienie słynnej Czerwonej mszy, która opowiadała o instalowaniu sowietyzmu w Polsce, o Powstaniu Antysowieckim, o niszczeniu politycznym,  ekonomicznym i kulturowym Polski. Pierścień Gygesa mówi o towarzyszących tym akcjom działaniach tajnych, o skrytobójstwach, oddziałach pozorowanych i rozbudowie tajnej agentury – łącząc te wątki z ilustrowaną dokumentami IPN biografią polityczną autora.

15 czerwca 2018 roku książka Źródła otrzymała doroczną nagrodę im. Tomasza Merty w kategorii – „Między literaturą a historią”, przyznaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Źródła – Historia filozofii polskiej składa się z czterech tomów;

– pierwszy tom pt. „Budowniczowie nadpowietrznych katedr”. Liczy 724 strony.

– drugi tom pt. „Rycerze nadpowietrznej walki ” . Liczy 674 strony

– trzeci tom pt. „Strażnicy niewidzialnych arsenałów”  Liczy ponad 778 stron.

– czwarty tom pt. „Tłumacze narodowych testamentów” . Liczy 1056 stron.