IV Zjazd Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką
IV Zjazd Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką zorganizowany w Ziemi Świętej przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych we współpracy z Ambasadą RP w Izraelu rozpoczął się w niedzielę, 13 października br. Tego dnia polscy ?Sprawiedliwi wśród Narodów Świata? wraz z Weteranami Walk o Niepodległość RP w tym przedstawiciele Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego (Andrzej Chyłek i Krzysztof Lancman) i delegacją państwową, której przewodniczył Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk, wylądowali w Tel-Awiwie.
Na lotnisku przybyłych powitał Ambasador RP w Izraelu Marek Magierowski. Następnie uczestnicy Zjazdu udali się do budynku Ambasady, by spełnić swój obywatelski obowiązek i oddać głos w wyborach parlamentarnych. Tam doszło również do niezapomnianych spotkań. Na Helenę Szarek, która w okresie okupacji niemieckiej przez trzy lata ukrywała Wełwko Alperina ? osobę narodowości żydowskiej ? czekała Szoszana, żona ocalonego, a zarazem koleżanka ze szkoły pani Heleny. Z kolei Janina Rościszewska spotkała mieszkającego obecnie w Izraelu Pawła Wagnera, którego jej rodzice ukrywali w czasie II wojny światowej przez ponad 3 lata, kiedy był zaledwie kilkuletnim chłopcem.
Późnym popołudniem polska delegacja udała się do Hajfy. Tam, przed tablicą ku czci Edyty Stein ? św. Teresy Benedykty od Krzyża w Klasztorze karmelitów bosych Stella Maris w Hajfie, minister Kasprzyk, przewodniczący Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych sędzia Bogusław Nizieński, sekretarz stanu w MSWiA Krzysztof Kozłowski, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma, Ambasador RP w Izraelu Marek Magierowski oraz ?Sprawiedliwi? złożyli kwiaty. Pochodząca z Breslau (obecnie Wrocław) karmelitanka ? nawrócona na chrześcijaństwo Żydówka ? zginęła w niemieckim obozie Auschwitz-Birkenau w 1942 roku. Wcześniej w Klasztorze odprawiona została Msza święta pod przewodnictwem ks. prof. Waldemara Chrostowskiego.
Poniedziałek, 14 października br., rozpoczął się Eucharystią sprawowaną w Kościele św. Piotra w Tyberiadzie nad Jeziorem Galilejskim.
To tutaj w 1945 r. żołnierze 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa ufundowali Ołtarz Ojczyzny. Monument, mający formę ołtarza polowego, został zaprojektowany i wyrzeźbiony przez jednego z żołnierzy Armii Andersa porucznika Tadeusza Zielińskiego. W tym wyjątkowym miejscu Szef UdSKiOR uhonorował polskich ?Sprawiedliwych? medalami ?Pro Bono Poloniae? i ?Pro Patria?. Odznaczeni zostali: Zofia Krzyżanowska, Helena Antonina Troszczyńska, Stefan Mikołajczyk (medale ?Pro Bono Poloniae?), Jadwiga Gawrych, Zofia Hołub, Lucjanna Maria Kuźnicka, Alfred Kwarciak, Helena Szarek, Krystyna Wiśniewska, zastępca prezesa IPN Mateusz Szpytma oraz przewodniczący Rady Fundacji Ormiańskiej KZKO Maciej Bohosiewicz (medale ?Pro Patria?).
? Stajemy dziś w ojczyźnie Jezusa Chrystusa, kolebce naszej wiary i cywilizacji. Stajemy tu w szczególnym dla nas Polaków roku, który jest ważny, ale również bolesny. Obchodziliśmy w nim 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej, która rozpoczęła exodus Polaków, m.in. do Ziemi Świętej. Kiedy wspominamy żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, mamy wówczas świadomość, że właśnie tu ? w ojczyźnie Jezusa Chrystusa ? z armii niewolników, którą byli w czasie zsyłki syberyjskiej, nabrali wiary i siły, stając się armią zwycięzców. Monte Cassino, Ankona, Bologna ? ten triumfalny marsz ?Andersiaków? nie byłby możliwy, gdyby nie to miejsce, w którym przez blisko rok szkolili się i nabierali wiary, że ostatecznie dobro zwycięży zło, że jeszcze Polska nie zginęła ? powiedział Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w okolicznościowym przemówieniu, zwracając się do uczestniczących w uroczystości Weteranów Armii Andersa.
? Stajemy w ojczyźnie Jezusa Chrystusa wspólnie z gronem polskich ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata?. Wyście najpiękniej odczytali Janową Ewangelię, że nie ma większej miłości nad tę, jeśli ktoś życie swoje oddaje za swoich przyjaciół. Dzięki Wam każdy z nas może być dumny, że jest Polakiem! ? zakończył minister Kasprzyk.
Uroczystość zwieńczyła ceremonia złożenia wieńca przez polską delegację przed Ołtarzem Ojczyzny.
Wizyta polskich ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata? w Yad Vashem
We wtorek, 15 października 2019 r., uczestnicy IV Zjazdu Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką złożyli wizytę w Instytucie Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Jerozolimie.
W pierwszej kolejności polska delegacja wraz ze ?Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata? oraz Weteranami 2. Korpusu Polskiego i Armii Krajowej odwiedziła Muzeum Historii Holokaustu. Następnie miała miejsce uroczystość złożenia wieńca w Sali Pamięci, która swoim kształtem nawiązuje do miejsca śmierci wielu setek tysięcy Żydów ? komory gazowej. Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, sekretarz stanu w MSWiA Krzysztof Kozłowski, Helena Troszczyńska, reprezentująca przybyłych do Izraela polskich ?Sprawiedliwych?, oraz Yossi Gevir z dyrekcji Yad Vashem oddali w tym miejscu hołd pomordowanym podczas II wojny światowej Żydom.
Uczestnicy Zjazdu odwiedzili także pobliski Ogród ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata?. Znajduje się w nim kilka tysięcy drzew posadzonych ku czci tysięcy ?Sprawiedliwych? z kilkudziesięciu krajów, którzy ratowali Żydów przed zagładą w czasie niemieckiej okupacji. Ich nazwiska są wyryte również na pamiątkowych tablicach. Niektórzy z pielgrzymujących do Ziemi Świętej polskich ?Sprawiedliwych?, jak Zofia Hołub, Lucjanna Kuźnicka, Zofia Krzyżanowska, Jadwiga Gawrych, Stefan Mikołajczyk i Alfred Kwarciak, mieli okazję po raz pierwszy zobaczyć tablicę ze swoim nazwiskiem.
? W Izraelu i w Yad Vashem jestem pierwszy raz. To dla mnie wielkie przeżycie, przypomina się od razu człowiekowi wojna. Żałuję, że nie dożyli rodzice, żeby to zobaczyć ? powiedziała w rozmowie z PAP Zofia Krzyżanowska, której rodzina ukrywała w swojej kamienicy dwie żydowskie rodziny.
? Zrobiliśmy to z miłości. Nic za to przecież nigdy nie wzięliśmy ? zauważył w rozmowie z Telewizją Polską Alfred Kwarciak, którego rodzina ukrywała przez dwa lata piętnastu Żydów. Wszyscy przeżyli.
? Ratowanie drugiego człowieka to kwestia sumienia. To była wojna ? myślało się: dzisiaj Żydzi, jutro my ? nikt nie był pewny, czy przeżyje. Żydzi byli nasi. Żyliśmy razem z nimi, kupowaliśmy u nich, a polskie i żydowskie dzieci razem się bawiły ? powiedział Kwarciak dziennikarzom PAP.
Z kolei ojciec Jadwigi Gawrych, która również przybyła z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych do Ziemi Świętej, za pomoc Żydom był przesłuchiwany i torturowany przez gestapo, a następnie rozstrzelany.
? Tutaj wybrzmiewały te słowa, które powodowały, iż oni zachowali się w czasie II wojny światowej tak, jak trzeba. Tutaj wybrzmiało przykazanie miłości bliźniego ? powiedział dla Telewizji Polskiej Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk.
Polacy są najliczniejszą grupą narodowościową ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata?. Powstały w 1953 r. Instytut Yad Vashem tytuł ten przyznał już blisko 7 tysiącom Polaków. Szacuje się, że w pomoc Żydom w czasie II wojny światowej zaangażowanych było kilkaset tysięcy Polaków. Ocalonych zostało (według różnych szacunków) nawet do 120 tysięcy osób narodowości żydowskiej.
Spotkanie prezydenta Izraela z polskimi ?Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata?
W środę, 16 października 2019 r., prezydent Izraela Reuwen Riwlin spotkał się z polskimi ?Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata? i Weteranami Walk o Niepodległość RP w Pałacu Prezydenckim w Jerozolimie. Wydarzenie miało miejsce po raz pierwszy w historii.
W Pałacu Prezydenckim polską delegację przyjął prezydent Izraela Reuwen Riwlin, który powiedział, że ?odwaga, wyjątkowa śmiałość i humanizm wobec drugiego człowieka polskich Sprawiedliwych są godne podziwu?. ? Wymagało to niezwykłej siły i odwagi. To wywołuje wzruszenie u każdego człowieka ? stwierdził prezydent, dodając: ? Wasze czyny są zapisane złotymi zgłoskami w historii narodu żydowskiego.
? My w Polsce dobrze wiemy, że trzeba walczyć z każdym przejawem ideologii, biorącej na sztandary nienawiść. Byliśmy pierwszym krajem, który powiedział stanowcze ?nie? największym totalitaryzmom, płacąc za to ogromną cenę ? powiedział Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk, który przewodniczył polskiej delegacji.
Podczas spotkania swoimi wspomnieniami podzieliła się jedna ze ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata?, Janina Rościszewska. ? Po pierwszym napadzie na nasz dom siedmiu Żydów, których ukrywaliśmy, zapytało: ?Co dalej? Ryzykujemy?? A ojciec odpowiedział: ?Albo razem przeżyjemy, albo nikt z nas nie przeżyje!?.
Na spotkaniu obecni byli również Ambasador RP w Tel-Awiwie Marek Magierowski, Wiceminister MSWiA Krzysztof Kozłowski i Wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej Mateusz Szpytma.
Następnie polska delegacja udała się do Kościoła ?Pater Noster? na Górze Oliwnej w Jerozolimie. To w tym miejscu Chrystus nauczył apostołów modlitwy ?Ojcze Nasz?. Tablicę w języku polskim pozostawili tu w 1943 roku żołnierze Brygady Strzelców Karpackich.
Ostatnim punktem programu był koncert w ramach IV Festiwalu Psalmów Dawidowych ?Honorując Sprawiedliwych?, który odbył się w Jerusalem Theatre w Jerozolimie. Wydarzenie miało na celu upamiętnienie Polaków, którzy w czasie II wojny światowej ratowali Żydów. Koncertu wysłuchali także potomkowie ocalonych i mieszkańcy Izraela. Wśród nich był Shai Segal z małżonką, którego ojciec został uratowany przez mieszkańców Podkarpacia.
Tuż przed koncertem głos zabrał ambasador Polski w Izraelu Marek Magierowski, który w słowach uznania zwrócił się do obecnych na sali polskich ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata?. Okolicznościowe przemówienie wygłosił także pomysłodawca Festiwalu Bogdan Romaniuk z Fundacji im. Rodziny Ulmów ?Soar?, która jest organizatorem koncertów.
W części kantoralnej wystąpili artyści z Izraela: Chaim Setren i Israel Rand wraz z orkiestrą pod batutą Ellie Jaffe. W drugiej części koncertu wystąpił Piotr Rubik z solistami, chórem z Wrocławia oraz wyżej wspomnianą orkiestrą. Projekt został objęty patronatem honorowym prezydenta RP Andrzeja Dudy.
Odsłonięcie tablicy memoratywnej w Nowym Domu Polskim w Jerozolimie
W czwartek, 17 października br., delegacja polskich ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata? wraz z Weteranami Walk o Niepodległość RP i Szefem UdSKiOR Janem Józefem Kasprzykiem odsłoniła pamiątkową tablicę w Nowym Domu Polskim w Jerozolimie.
Uroczystość zainaugurowała Msza św. sprawowana przez biskupa Krzysztofa Zadarko. Następnie minister Kasprzyk przekazał na ręce posługujących w Nowym Domu Polskim Sióstr Elżbietanek replikę zaginionego w wyniku dziejowej zawieruchy Orderu Wojennego Virtuti Militari gen. Kazimierza Sosnkowskiego, który został mu przyznany przez Marszałka Józefa Piłsudskiego w 1923 r. Naczelny Wódz pozostawił swoje odznaczenie w Ziemi Świętej jako wotum w 1943 r.
? Dzisiaj my, obecni w Nowym Domu Polskim w Jerozolimie u Sióstr Elżbietanek, które tak pięknie strzegą wszystkiego, co polskie, katolickie i chrześcijańskie, chcemy pozostawić wierną replikę tego Orderu, ofiarowanego przez generała Kazimierza Sosnkowskiego na ręce Sióstr ? strażniczek narodowej pamięci ? powiedział Szef UdSKiOR, wręczając replikę odznaczenia przełożonej Sióstr Elżbietanek s. Genowefie Ziółkowskiej.
Minister Kasprzyk uhonorował ponadto Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety w Jerozolimie medalem ?Pro Patria? w uznaniu jego zasług w pielęgnowaniu w Ziemi Świętej wszystkiego, co polskie i katolickie. W Starym Domu Polskim w czasie II wojny światowej zatrzymywali się żołnierze gen. Władysława Andersa oraz Brygady Strzelców Karpackich. Medal w imieniu odznaczonych odebrała s. Róża.
Historycznym momentem była ceremonia odsłonięcia tablicy upamiętniającej pobyt Weteranów 2. Korpusu Polskiego, Kombatantów Polskiego Państwa Podziemnego oraz polskich ?Sprawiedliwych wśród Narodów Świata? w Ziemi Świętej. Upamiętnienie odsłonił Szef UdSKiOR wraz z przewodniczącym Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych sędzią Bogusławem Nizieńskim oraz przełożoną Sióstr Elżbietanek s. Genowefą Ziółkowską. Następnie polska delegacja złożyła pod tablicą biało-czerwony wieniec, po czym wszyscy wspólnie odśpiewali hymn ?Boże, coś Polskę?.
? Wy, Weterani 2. Korpusu, doświadczyliście tułaczki po całym świecie, zaznaliście tego, co znaczy nie mieć wolnej Ojczyzny. Wy, polscy ?Sprawiedliwi?, w latach największego piekła okazaliście miłosierdzie i miłość bliźniego. Możemy od Was się uczyć tego, jak wielkim darem jest wolność i niepodległość. Za tę lekcję Wam dziękujemy ? zwrócił się do uczestników IV Zjazdu Polaków Ratujących Żydów minister Kasprzyk.
? Ojczyznę dopiero wtedy się docenia, kiedy się ja traci. My jej nigdy nie utracimy, bo tak, jak ślubowaliśmy w Tyberiadzie, będziemy dążyć do tego, aby była nie tylko wolna, ale także wielka. Na zawsze ? zakończył.
Msza św. sprawowana w piątek, 18 października br., tuż obok Wieczernika w Jerozolimie, gdzie Chrystus spożył ostatnią wieczerzę, ustanawiając sakrament Eucharystii i kapłaństwa, była ostatnim punktem IV Zjazdu Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Wcześniej, przed południem, polska delegacja złożyła wieniec na katolickim cmentarzu na Górze Syjon, gdzie znajduje się kilkadziesiąt grobów żołnierzy i cywilów polskich z lat 1941-1947. Spoczywa tu także Oskar Schindler ? niemiecki ?Sprawiedliwy wśród Narodów Świata?, który uratował ponad tysiąc Żydów. Tegoroczny zjazd obfitował w wiele wzruszających momentów, które z pewnością na długo pozostaną w pamięci biorących w nim udział Bohaterów.